Ο Κρόκος Κοζάνης ή αλλιώς σαφράν αποτελεί ένα από τα πιο νόστιμα και πολύτιμα μπαχαρικά με αξιοσημείωτες ιδιότητες… Μπορούμε να το συναντήσουμε είτε με την μορφή σκόνης, είτε με την μορφή νηματιδίων, ενώ παρουσιάζει ποικίλες χρήσεις όπως στη ζαχαροπλαστική, τη μαγειρική ακόμη και μόνο του ως αφέψημα.

Στην Ελλάδα ο κρόκος καλλιεργείται αποκλειστικά στο Ν. Κοζάνης (εξού και η ονομασία). Ξεχωρίζει για την άριστη ποιότητα του, που τον κατατάσσει στην πρώτη κατηγορία κρόκου βιολογικής καλλιέργειας στον κόσμο. Είναι το ακριβότερο μπαχαρικό στον κόσμο, λόγω της απαιτητικής και χειρωνακτικής διαδικασίας συλλογής και επεξεργασίας του φυτού. Είναι χαρακτηριστικό ότι χρειάζονται περίπου 150.000 άνθη κρόκου για ένα κιλό αποξηραμένων στιγμάτων του. Μικρή ποσότητα του κρόκου χαρίζει τόσο χρώμα, όσο και τη λεπτή, πικάντικη γεύση του στα φαγητά, ειδικά σε ζυμαρικά, σούπες, ρύζι, κρέας, ψάρια, σάλτσες, σαλάτες, γλυκά, ροφήματα κ.α.

Κρόκος και υγεία

Τα κυριότερα συστατικά του κρόκου είναι τα καροτενοειδή, (α-β καροτένιο), η βιταμίνη C, ο σίδηρος, το μαγνήσιο, το μαγγάνιο και το κάλιο. Επίσης είναι φτωχό σε αλάτι και χοληστερόλη. Τα καροτενοειδή είναι αντιοξειδωτικές ουσίες με αντιφλεγμονώδη δράση, οι οποίες είναι υπεύθυνες για το κόκκινο χρώμα του. Τα βασικά του θεραπευτικά συστατικά είναι η πικροκροκίνη , η κροκίνη , η σαφρανόλη καθώς και η κροκετίνη οι οποίες είναι υπεύθυνες για την ισχυρή αντιοξειδωτική , αντιθρομβωτική και αντικαρκινική του δράση .

Πολλά είναι τα οφέλη, που αποκομίζει κανείς από τη συστηματική χρήση του κρόκου Κοζάνης χάρις στο ευρύ φάσμα των ιδιοτήτων. Οι πιο σημαντικές φαίνονται παρακάτω: :

• Ενίσχυση της λειτουργίας του εγκεφάλου και της μνήμης. Συγκεκριμένα σε ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στην Κοζάνη ο καθηγητής Φαρμακολογίας Ν. Πίτσικας σημείωσε ότι : «Διάφορες μελέτες έχουν τεκμηριώσει τις χημειοπροστατευτικές, αντικαρκινικές, αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις και καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες των κροκινών. Όσον αφορά στο κεντρικό νευρικό σύστημα υπάρχουν προκλινικές ενδείξεις ότι οι κροκίνες εμπλέκονται σε διαδικασίες μάθησης και μνήμης, παρουσιάζουν αναλγητική και αντιεπιληπτική δράση. Πρόσφατες έρευνες πρότειναν αγχολυτική και αντικαταθλιπτική δράση αυτών, ενώ διερευνάται η πιθανή επίδραση των κροκινών στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και στη σχιζοφρένεια». Επίσης η κ. Λάμαρη στην ίδια ημερίδα τόνισε ότι από έρευνες που έχουν γίνει in vitro και in vivo καθώς και από κάποιες κλινικές μελέτες απεδείχθη η καλή αποτελεσματικότητα του κρόκου έναντι της νόσου του Alzheimer.
• Αντικαρκινική δράση. Σύμφωνα με μελέτη του εργαστήριου Γενικής Χημείας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών οι κροκίνες που περιέχονται στα στίγματα του κρόκου είναι ασυνήθιστα υδατοδιαλυτά καροτενοειδή, τα οποία βρέθηκε ότι μπορούν να αναστείλουν τον πολλαπλασιασμό των λευχαιμικών κυττάρων. Συν τοις άλλοις, ο κρόκος έχει βρεθεί πως δρα ενάντια σε ορισμένους τύπους καρκίνου συμπεριλαμβανομένου του νευροβλαστώματος, του καρκίνου του μαστού και του αδενοκαρκινώματος του παχέος εντέρου.
• Αντικαταθλιπτική δράση: Ορισμένες πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να είναι υποβοηθητικός στην ήπια κατάθλιψη, λόγω της τροποποίησης της σεροτονίνης.
• Αντιοξειδωτική και αντιγηραντική δράση: Τα αντιοξειδωτικά και ιδιαιτέρως τα καροτενοειδή του, στα οποία περιλαμβάνονται και οι κροκίνες, σημειώνουν σημαντική ευνοϊκή επίδραση στην επιδερμίδα όσον αφορά την έκθεσή της στον ήλιο, ενώ η αντιοξειδωτική δράση του επεκτείνεται και στον καρδιακό μυ, ανακόπτοντας την αύξηση της απόπτωσης των μυϊκών ινών.
• Εμφανίζει αντιθρομβωτική δράση και μειώνει τα επίπεδα της χοληστερόλης στο αίμα. Επιπλέον, φαίνεται να βοηθάει σε κρίσεις άσθματος, στο προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο, στη ναυτία, σε πεπτικές διαταραχές, στις ενοχλήσεις κατά την οδοντοφυΐα (στην Ευρώπη κυκλοφορεί σχετικό σκεύασμα). Επίσης, λειτουργεί ως παυσίπονο και επουλωτικό, ενώ συγχρόνως τονώνει και δυναμώνει τον οργανισμό. Τέλος, είναι γνωστό από την αρχαιότητα για τις αφροδισιακές του ιδιότητες, καθώς ο κρόκος συνδέεται με τον έρωτα και τη γονιμότητα.

Που θα τον βρείτε και πως θα τον χρησιμοποιήσετε;

Τον ελληνικό κρόκο, θα τον βρείτε ως κρόκο Κοζάνης είτε ως σκόνη είτε με την μορφή νηματιδίων. Μπορείτε να τον χρησιμοποιήσετε σε μεγάλο εύρος φαγητών όπως (ζυμαρικά, κρέατα, σούπες, ψάρια , σάλτσες, γλυκά, ροφήματα, ζύμες κ.α.). Στο φαγητό δίνει μια πικάντικη γεύση με ωραίο άρωμα και κίτρινο χρώμα. Ωστόσο πρέπει να χρησιμοποιείται σε μικρή ποσότητα ώστε να μην πικρίζει το φαγητό. Ο κρόκος σε σκόνη προστίθεται στο φαγητό διαλυμένος σε νερό και χρησιμοποιώντας μισό από το φακελάκι των 0,25g για κάθε φλιτζάνι του τσαγιού. Τα στίγματα πρέπει να μουλιάσουν σ” ένα φλιτζάνι νερό 1 ώρα πριν το μαγείρεμα και να προστεθούν στο φαγητό, είτε μαζί με το νερό, είτε μόνο το νερό αφού σουρωθεί. Εάν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί σε ζύμη καλό είναι να μείνει στο νερό 2-3 ώρες ή ακόμη καλύτερα όλη τη νύχτα. Μπορείτε να το καταναλώσετε και ως ρόφημα όπου υπολογίζετε 10- 12 στίγματα για κάθε φλιτζάνι του τσαγιού.

Extra tip: Καλό είναι να χρησιμοποιείται νερό σε φυσική θερμοκρασία για το μούλιασμα του κρόκου και να το βάζετε προς το τέλος του μαγειρέματος ώστε να διατηρεί όλα τα ευεργετικά του συστατικά.

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η συστηματική κατανάλωση κρόκου τόσο στη μαγειρική όσο και στη ζαχαροπλαστική θα ωφελήσει στο μέγιστο τον οργανισμό μας, μιας και τα οφέλη που μπορούμε να αποκομίσουμε από την κατανάλωση του είναι πολυάριθμα.

Βαλασία Τοκμακίδου, Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, BSc